1. Osadnictwo w dzielnicy Mirów już w X wieku
Odkryte na terenie dzielnicy Mirów wykopaliska pochodzące z X w. świadczą o ciągłości osadniczej w tym miejscu. Z okresu neolitu w dawnej wsi Mirów w 1929 roku zostały odkryte osady neolityczne. W roku 1955 na terenie Mirowa odkryto znalezisko ułamków naczyń łużyckich. Odkrycie to uważa się za potwierdzenie istnienia na tym obszarze osady otwartej typowej dla kultury łużyckiej. Ze źródeł historycznych wiadomo, że teren Częstochowy, również obecnej dzielnicy Mirów położony był w zasięgu władzy administracyjnej najpierw państwa Wiślan, a później państwa Polan.
2. Historyczne usytuowanie dzielnicy Mirów
Dzielnica Mirów to dawna wieś zwana także Mierów. Znajdowała się w powiecie lelowskim, należała do parafii w Rędzinach i stanowiła własność królewską w starostwie olsztyńskim. Posiadaczem wsi był Teodor Potocki, starosta olsztyński i smatrycki (w latach 1790 – 1791).
Na terenie Mirowa znajdowały się dwa młyny i tzw. szkoła początkowa. Do miasta Częstochowy włączono 01.04.1928r. osadę Mirów, a 01.07.1952r. gromadę Mirów Stary - należącą do gminy Rędziny. Od tego roku Mirów stał się dzielnicą Częstochowy.
3. Położenie dzielnicy Mirów
Mirów to dzielnica Częstochowy położona na wschód od centrum miasta, na początku przełomu rzeki Warty. Graniczy z dzielnicami Wyczerpy i Zawodzie - Dąbie. Idąc ulicą Mirowską od Placu Daszyńskiego, wychodzimy na wzniesienie zwane Złotą Górą, z którego roztacza się widok na panoramę Mirowa.
Z centrum Częstochowy do dzielnicy Mirów dojedziemy linią 26.
W Mirowie przebiega granica między dwoma regionami geograficznymi: Wyżyną Śląską a Wyżyną Krakowsko – Częstochowską.
Przez Mirów przechodzą najdłuższe szlaki Jury Krakowsko - Częstochowskiej: rowerowe Szlak Orlich Gniazd i Szlak Zygmunta Krasińskiego oraz piesze: Szlak Jury Wieluńskiej oraz Szlak Orlich Gniazd.
4. Co możemy zobaczyć w Mirowie?
Teren Mirowa stanowi osobliwość geologiczną i przyrodniczą. Otwierający się w Mirowie przełom Warty ozdabiają malownicze, wapienne jurajskie skałki dolinne, w których znajduje się kilka niewielkich grot. Z naszą dzielnicą związane są legendy opowiadające o historii malowniczych skałek.
W obrębie przełomu Warty w Mirowie rośnie las mieszany brzozowo - sosnowy, jest to często las bez poszycia, o runie trawiastym, co nadaje mu charakter parkowy. Usytuowany jest on na lewym brzegu rzeki.
Do wyjątkowego zjawiska zalicza się tzw. Gąszczyk - niewielki kompleks leśny występujący na prawym brzegu Warty. Jest to strome zbocze z wychodniami wapiennymi o wysokości względnej około 60 m, wielopienny drzewostan sięga tu 15 m. W jego skład wchodzą głównie: grab, buk, lipa, dęby, a także klon, jawor i osika.
W naszej dzielnicy znajduje się Góra Ossona - punkt widokowy o wysokości 316,7 m n.p.m., najwyższe wzniesienie w mieście.
W Mirowie znajduje się stadnina koni TKKF „Pegaz”.
Przez naszą dzielnicę przechodzą liczne pielgrzymki idące na Jasną Górę.1
5. Dawna strażnica obronna w dzielnicy Mirów
Na terenie dzielnicy Mirów istniała średniowieczna wieś królewska, wzmiankowana po raz pierwszy w 1345 r. Przy wiosce tej funkcjonowała warownia, opisana tylko jeden raz w dokumencie z 1555 r., wystawionym przez króla Zygmunta Augusta i dotyczącym przejęcia przez starostwo olsztyńskie niektórych gruntów należących do klasztoru kanoników regularnych w Mstowie (w zamian za zatwierdzenie przez króla wcześniejszego nadania dla klasztoru soli z żup wielickich). W owym dokumencie tym wspomina się o opuszczonej warowni na szczycie skały Grodzisko położonej nad Wartą. Z jego treści wynika, że chodzi tu o skałę wznoszącą się na lewym brzegu rzeki.
Jedyna wchodząca tu w rachubę skała, zwana obecnie Skałą Balika, wznosi się na lewym brzegu Warty, w odległości około 500 m na północny wschód od mostu na tejże rzece. Skała ta jest wapiennym ostańcem, tworzącym rodzaj niewielkiego cypla, wyodrębnionego ze skarpy wysokiego brzegu doliny zalewowej Warty.
Wznosząca się na wysokość ponad 20 m nad poziomem doliny rzeki Skała Balika stanowi znakomity punkt widokowy, a przy tym odznacza się wybitnymi naturalnymi walorami obronnymi. Pionowe ściany wapiennego ostańca zapewniają jej niedostępność z dołu, a dostęp od strony szczytu wzniesienia mógł być łatwo odcięty sztucznymi umocnieniami.
Oczywistym potwierdzeniem tego, że Skała Balika faktycznie stanowiła podstawę średniowiecznej warowni, jest charakterystyczne ukształtowanie terenu na porośniętym drzewami i krzewami szczycie ostańca. W obrębie tworzonego przez skałę cypla znajduje się kopiec o średnicy około 20 m i wysokości 2 - 5 m. Z trzech stron kopiec otacza niedostępne urwisko skalne, natomiast od wyżynnego zaplecza oddziela go zachowany w większości wał o wysokości dochodzącej do 2 m. Przed wałem, po jego stronie zewnętrznej, ciągnie się zachowany częściowo rów. Wschodni kraniec wału został w czasach powojennych rozkopany przez okolicznych mieszkańców, którzy wybierali stąd kamień na potrzeby budowlane.
Wszystko wskazuje na to, że na Skale Balika zachowały się pozostałości średniowiecznej obronnej siedziby rycerskiej w typowej formie wieży na kopcu, otoczonej zewnętrznym wałem i podwójną fosą od strony możliwego zagrożenia.
Na szczycie Skały Balika znaleziono pięć drobnych ułamków ceramiki o typowo średniowiecznym wyglądzie, m. in. trzy fragmenty naczyń ozdobionych poziomymi rowkami (tzw. bruzdy gotyckie). Wszystkie ułamki ceramiki zostały odkryte na południowym stoku kopca. Charakter i forma owych fragmentów ceramiki pozwalają datować grodzisko na Skale Balika na XIV - XV w.
Na zachodnim skraju wzgórza z grodziskiem znajdują się wykute w skale stopnie. Prawdopodobnie prowadziła tędy jedna z dróg na teren warowni.
Prawdopodobni budowniczy warowni to:
- Budowniczym warowni mógł być książę Władysław Opolczyk, który w 1382 r. przekazał sprowadzonym przez siebie z Węgier paulinom warownię na Jasnej Górze i w związku z tym mógł widzieć potrzebę zbudowania sobie nowej siedziby obronnej w rejonie Częstochowy. Wiadomo, że Opolczyk przebywał w Mirowie w 1383 r.
- Inną postacią, mogącą mieć związek z budową warowni, był Wiernek z Pławniowic, dzierżawca Mirowa w latach 1405 - 1426.
- Jedną z postaci historycznych, którym można byłoby przypisać budowę warowni w Mirowie, wydaje się być żyjący w XV w. Jan Służka z Mirowa. Rycerz ten był synem ruskiego bojara, przybyłym do naszego kraju w charakterze jeńca wojennego. W latach 1426 - 1455 Służka był dzierżawcą królewskiej wsi Mirów, a od 1444 r. - Wyczerp. Jest wysoce prawdopodobne, że to właśnie Jan Służka wzniósł warownię w Mirowie. Z racji swojego usytuowania i znacznych walorów obronnych, warownia ta mogła spełniać nie tylko rolę siedziby dzierżawcy, ale też rolę strażnicy strzegącej przeprawy przez Wartę. W tym ostatnim charakterze mogłaby ona spełniać funkcje pomocnicze w stosunku do odległego o 10 km na południowy wschód zamku olsztyńskiego, którego burgrabią był Służka.2
6. Skałki „Jaś i Małgosia”
Dwie skałki „Jaś i Małgosia” stoją w pewnym oddaleniu od obecnego prawego brzegu rzeki (przed regulacją Warta płynęła tuż przy skałkach). Według legendy, w miejscu tym stała uboga chatka, w której mieszkała babcia z wnuczętami - sierotami: Jasiem i Małgosią. Babunia bardzo kochała je i wyręczała we wszystkich pracach. Dzieci tylko się bawiły. Pewnego razu staruszka zachorowała i nie mogła wstać z łóżka. Poprosiła wnuki, aby przyniosły jej „żywej wody” z pobliskiego źródełka. Dzieci wzięły dzbanuszek i szybko wybiegły z chatki. Ale po drodze najpierw zaczęły się bawić, zapominając o babci, a potem zmęczone stanęły obok siebie, patrząc na piękny widok pradoliny oświetlonej zachodzącym słońcem. Babcia - cierpiąca już cały dzień - westchnęła: „Nie wiedziałam, że moje wnuczęta mają kamienne serduszka”. Kiedy wypowiedziała ostatnie słowo, dzieci zamieniły się w przytulone do siebie skały. Pod taką postacią będą pokutowały do końca świata. Legenda uczy, aby pomagać potrzebującym i przypomina o karze za niewdzięczność. Źródło, o którym mowa, istniało jeszcze niedawno. Po przyłączeniu Mirowa do Częstochowy, właśnie z ujęć obok skałek przez długi czas zasilane był miejskie wodociągi.3
7. Góra Ossona
Jest najwyższym wzgórzem w granicach administracyjnych Częstochowy (316,7 m n.p.m.), położonym w dzielnicy Mirów.
Wzgórze składa się z dwóch części: naturalnej części wschodniej i części zachodniej, która została usypana sztucznie dla potrzeb przemysłowych znajdującej się nieopodal Huty Częstochowa.
Podczas II wojny światowej niemiecki okupant urządził na tym wzgórzu wojskowy poligon szybowcowy.
Pozostawiony przez Niemców sprzęt został później wykorzystany do zorganizowania tutaj w 1946 roku szkoły szybowcowej i lotniska szybowców, które istniały do 1949 r. Przypomina o tym fakcie tablica pamiątkowa wmurowana w wapienną skałę i ufundowana w 1946 r. przez Henryka Sięgę wraz z grupą pasjonatów. Nad tablicą znajduje się również figura Matki Boskiej z Lourdes.
Szkoła została zarejestrowana w Departamencie Lotnictwa Cywilnego Ministerstwa Komunikacji w Warszawie i nosiła nazwę: Ośrodek Szkolny Szybownictwa w Częstochowie. Kierowali nim: pilot Henryk Sięga (założyciel Ośrodka), oraz Tadeusz Lindych i Kazimierz Chodziński. Po rozwiązaniu szkoły szybowcowej przez władzę ludową Henryk Sięga, który był tropiony przez SB, wyemigrował do Szwecji.
Na początku lat 70 -tych na Ossonie, w budynku byłego Aeroklubu miał swoją siedzibę Akademicki Klub Jeździecki (AKJ) Argo, który wcześniej był usytuowany w dzielnicy Grabówka. Zgodnie z dekretem o stanie wojny działalność AKJ została zawieszona 13 grudnia 1981-kiedy nastąpiło ogłoszenie stanu wojennego.
Obecnie po tychże dwóch ośrodkach tych pozostały tylko widoczne schodki.
Z kolei skalny szczyt wzgórza po stronie zachodniej został wykorzystany w latach 50-tych dla potrzeb Huty Częstochowa. Powstała bowiem tutaj przepompownia wody z wykutymi w skale dwoma zbiornikami. Stanowiły one niezbędną rezerwę wody dla schładzania wielkich pieców, która była doprowadzana rurociągami. Gdy z końcem XX w. piece wygaszono – cały system potężnych rur został w 2006 r. wykopany z kamienistego gruntu. O przepompowni przypominają również kopuła i pozostałości budynków przemysłowych.
Ze wzgórza roztacza się widok na zakłady przemysłowe Częstochowy usytuowane przy ulicy Legionów (Gazownia i Koksownia Częstochowa Nowa), przy dobrej widoczności zobaczyć również można ruiny zamku w Olsztynie.
Jego Ekscelencja Ksiądz Arcybiskup Stanisław Nowak, ówczesny Metropolita Częstochowski, w 2006 roku odprawił tu wieczorne nabożeństwo majowe (zwane „majówką”), zapowiadając nową tradycję na „wzgórzu lotników”. Od 2012 roku kontynuuje tą tradycję nowy Metropolita Częstochowski abp Wacław Depo.4
___________
Źródła:
1. http://www.zs3.tnb.pl/viewpage.ph?page_id=4
2. http://www.it-jura.pl/pl/zamki.php?go=czestoch
3. http://www.zs3.tnb.pl/viewpage.ph?page_id=4
4. http://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3ra_Ossona
5. http://www.rower.czest.org/andrzej_siwinski_rudniki-czestochowa.doc
6. http://www.pegaz.czest.pl
7. http://www.niedziela.pl
Zdjęcia
Poniższe zdjęcia przedstawiają: betonowy punkt wysokościowy, kapliczkę na górze Ossona, górkę sąsiadującą z górą Ossona, jedną z „majówek” na górze Ossona, szyb wentylacyjny podziemnej hali, tablica na górze Ossona oraz mapkę z usytuowaniem góry Ossona.
Poniżej fotografie ukazują kapliczkę na rogu ulicy Mącznej i Zawodziańskiej:
Na zdjęciu poniżej znajduje się kapliczka na rogu ulicy Mirowskiej i Filtrowej:
Na poniższym obrazku widoczny jest nowy znak przy ulicy Hektarowej i Skalnej:
Poniższe zdjęcia przedstawiają kolejno: kapliczkę na skałkach, widok na pola uprawne przy ulicy Mącznej ze skałek wapiennych, a także inny widok ze skałek wapiennych.
Fotografie poniżej ukazują: banner witający pielgrzymów przy ulicy Mstowskiej, napis dotyczący budowy kościoła przy ulicy Mstowskiej oraz stadninę koni TKKF Pegaz.
Na poniższych obrazkach można zobaczyć: skałki wapienne - widok od strony rzeki Warty oraz widok na ulicę Skarpową - ze skałek przy ulicy Mirowskiej.
Poniższe zdjęcia przedstawiają następująco: bramę Warty, fragment Skały Balika, całą skałę Balika, jedno z wejść Skały Balika, skałkę Jaś i Małgosia - usytuowaną prostopadle do ulicy Zawodziańskiej, spływ kajakowy na rzece Warcie, staw przy rzece Warta w poprzek ulicy Zawodziańskiej, wał wskroś ulicy Zawodziańskiej oraz widok na most przy ul. Zawodziańskiej.
